วงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ หรือ Product Life Cycle (PLC) คือ กระบวนการที่ผลิตภัณฑ์เข้าสู่ตลาดตั้งแต่ขั้นตอนแรกจนถึงขั้นตอนของการออกจากตลาดนั้นๆ เมื่อธุรกิจนำสินค้าเข้าสู่ตลาดถือเป็นจุดเริ่มต้นของการแนะนำสินค้าให้ผู้คนรู้จัก มีการเติบโตไปจนถึงจุดที่ถดถอย ซึ่งก็ขึ้นอยู่กับประเภทผลิตภัณฑ์โดยบางผลิตภัณฑ์อาจใช้เวลาในแต่ละช่วงที่ยาวนานแตกต่างกัน ที่ขึ้นอยู่กับปัจจัยต่างๆ อาทิ คู่แข่ง ความต้องการของผู้บริโภค ความอิ่มตัวของตลาด
โดยวงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ก็มีอยู่ด้วยกัน 4 ช่วง คือ ช่วงแนะนำ (Introduction) ช่วงเติบโต (Growth) ช่วงเติบโตเต็มที่หรือจุดสูงสุด (Maturity) ช่วงถดถอย (Decline)
ช่วงแนะนำผลิตภัณฑ์ (Introduction)
เมื่อผลิตภัณฑ์ได้ถูกพัฒนามาในระยะเวลาหนึ่ง และพร้อมที่จะแนะนำสู่ตลาดให้เป็นที่รู้จัก เมื่อผลิตภัณฑ์ได้ออกสู่ตลาดแล้วก็จำเป็นต้องทำการตลาดในช่วงนี้ที่ค่อนข้างมาก มีการลงทุนในด้านต่างๆเพื่อให้พร้อมสำหรับการผลักดันผลิตภัณฑ์ให้ติดตลาด
ในช่วงแนะนำผลิตภัณฑ์นี้บริษัทจะรับรู้ได้ถึงการตอบสนองของผู้บริโภคว่ามันดีอย่างไร ตอบสนองผู้ใช้บริการ หรือมีอะไรต้องปรับปรุงหรือไม่ ซึ่งในช่วงนี้บริษัทก็ควรจะเตรียมพร้อมสำหรับการการันตี โดยช่วงนี้เองบริษัทต้องมั่นใจว่าผลิตภัณฑ์จะต้องออกมาดีที่สุด และไปถึงมือผู้บริโภคให้มากที่สุด สร้างให้เกิดความต้องการและมุ่งไปสู่ช่วงเวลาการเติบโตของผลิตภัณฑ์
ช่วงเติบโต (Growth)
เป็นช่วงที่ลูกผู้บริโภคได้ซื้อผลิตภัณฑ์จนกลายเป็นลูกค้าทั้งขาประจำและขาจร โดยผลิตภัณฑ์ได้กลายเป็นที่นิยมในระดับหนึ่ง และเริ่มทำยอดขายได้อย่างต่อเนื่อง เป็นช่วงเวลาในการสร้างยอดขายและกำไรให้กับบริษัท และเป็นช่วงที่คู่แข่งเริ่มเห็นและพยายามที่จะทำทุกวิถีทางให้คุณเจอความยากลำบากในการผลักดันสินค้า ด้วยการออกมาแข่งขันเพื่อแย่งชิงส่วนแบ่งทางการตลาด ซึ่งบริษัทอาจต้องลงทุนทำการตลาด การโฆษณา หรือคิดโปรโมชันต่างๆเพื่อแข่งกับคู่แข่งอื่นๆ โดยทั่วไปแล้วในช่วงเติบโตนี้ก็ต้องมีการพัฒนาและปรับปรุงผลิตภัณฑ์เพิ่มเติมให้ดียิ่งขึ้น เช่น การปรับปรุงรูปลักษณ์ผลิตภัณฑ์หรือบรรจุภัณฑ์ การขยายช่องทางการจัดจำหน่าย การส่งเสริมการตลาดในแบบต่างๆ
ช่วงเติบโตเต็มที่หรือจุดอิ่มตัว (Maturity)
เมื่อผลิตภัณฑ์เข้าสู่ช่วงเติบโตเต็มที่ ยอดขายต่างๆจะเพิ่มขึ้นอย่างช้าๆไม่รวดเร็วเท่ากับช่วงเติบโต โดยคุณจะเริ่มเห็นสัญญาการชะลอตัวมากขึ้น และอาจเห็นยอดขายที่เริ่มจะลดลง โดยอาจเกิดจากการมีคู่แข่งใหม่ๆเกิดขึ้น ความต้องการในตัวผลิตภัณฑ์ที่เริ่มลดลง ดังนั้นการทำการตลาดในช่วงนี้อาจจำเป็นต้องหาตลาดใหม่ๆ หรือการพัฒนาผลิตภัณฑ์รูปแบบใหม่ๆ มีการนำนวัตกรรมและเทคโนโลยีต่างๆมาใช้เพื่อเป็นอีกหนึ่งทางเลือกให้กับผู้บริโภค รวมถึงอาจต้องลดราคาหรือหาช่องทางในการลดค่าใช้จ่ายทางการตลาด เช่น เน้นการขายออนไลน์
ช่วงถดถอย (Decline)
แม้ว่าหลายๆธุรกิจจะพยายามรักษาการเติบโตของผลิตภัณฑ์ในช่วงอิ่มตัวให้ได้นานที่สุด แต่ก็ไม่อาจจะหลีกเลี่ยงช่วงถดถอยได้ โดยในช่วงถดถอยนั้นคุณจะเห็นได้ชัดเจนว่ายอดขายจะลดลงอย่างมาก พฤติกรรมผู้บริโภคจะเริ่มเปลี่ยนไป มีความต้องการในผลิตภัณฑ์ที่ลดลงเป็นอย่างมาก บริษัทจะเริ่มสูญเสียส่วนแบ่งทางการตลาด เนื่องจากการแข่งขันที่มีในตลาดสูงมากยิ่งขึ้น สิ่งที่การตลาดทำได้ คือ การเร่งระบายผลิตภัณฑ์ออกไปให้ได้โดยเร็วที่สุด หรือการมุ่งเน้นไปที่กลุ่มลูกค้าที่ยังมีความจงรักภักดีเพื่อมาซื้อซ้ำ รวมไปถึงการลดราคาลง
ช่วงนี้เป็นช่วงที่ผลิตภัณฑ์กำลังจะหายไปจากตลาด หากคุณไม่สามารถพัฒนาหรือออกแบบผลิตภัณฑ์ใหม่ๆได้
การรู้ถึงวงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ หรือ Product Life Cycle นั้นจะช่วยให้คุณสามารถนำไปวางแผนการตลาดและกลยุทธ์ในการโปรโมทสินค้าได้อย่างมีประสิทธิภาพ และยังสามารถคาดการณ์ถึงแนวโน้มของตลาด เพื่อการเตรียมตัวในการปรับแผนธุรกิจได้อย่างทันท่วงที
