คำพูดเป็นเพียงส่วนหนึ่งของการสนทนา ไม่ว่าคุณจะนำเสนอไอเดียที่มีมูลค่าหลายล้านบาท การเจรจาต่อรองกับคู่ค้า หรือบริหารจัดการทีม ความสำเร็จของคุณมักขึ้นอยู่กับสิ่งที่ละเอียดอ่อนกว่านั้นมาก นั่นคือความสามารถในการอ่านสถานการณ์และตอบสนองได้อย่างเหมาะสม แต่ปัญหาก็คือ คนส่วนใหญ่ใช้เวลาหลายปีในการฝึกฝนการสื่อสารด้วยคำพูด โดยละเลยการสื่อสารที่ไม่ได้ใช้คำพูด (Nonverbal Communication) ซึ่งเกิดขึ้นรอบตัวพวกเขา ไม่ว่าจะเป็นภาษากาย น้ำเสียง การแสดงสีหน้า และอื่นๆอีกมากมายที่สามารถเปลี่ยนแปลงเกมของธุรกิจได้เลย
ในบทความนี้ผมได้รวมเกี่ยวกับการสื่อสารภาษากายที่ไม่ได้ใช้คำพูดในธุรกิจ ซึ่งเป็นหนึ่งในทักษะเชิงกลยุทธ์ที่ผู้ประกอบการ ผู้นำ ผู้บริหาร และพนักงานทุกคนควรมีติดเอาไว้ ที่จะทำให้คุณเปลี่ยนแปลงเกมธุรกิจในสถานการณ์ต่างๆได้ดีมากขึ้น
การสื่อสารแบบ Nonverbal กับความสำคัญในการทำธุรกิจ
การสื่อสารในธุรกิจไม่ได้มีเพียงแค่สิ่งที่เราพูด และบ่อยครั้งมันเกี่ยวกับสิ่งที่เราไม่ได้พูด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกฎของเมฮ์ราเบียน (Mehrabian’s Rule) 
ชี้ให้เห็นว่าอิทธิพลของการสื่อสารมากถึง 93% มาจากองค์ประกอบที่ไม่ใช้คำพูด ได้แก่ ภาษากาย น้ำเสียง และการแสดงสีหน้า แม้ว่าเปอร์เซ็นต์ที่แน่นอนจะแตกต่างกันไปที่ขึ้นอยู่กับบริบท แต่หลักการก็ยังคงชัดเจน นั่นก็คือ สัญญาณที่ไม่ใช้คำพูด (Nonverbal) นั้นมีผลต่อการรับรู้มากทีเดียว
ไม่ว่าจะเป็นในห้องประชุม บนโต๊ะเจรจา ในการประชุมเสมือนจริง หรือการสัมภาษณ์แบบตัวต่อตัว ความสามารถในการ “อ่านสถานการณ์” จะมอบความได้เปรียบในเชิงกลยุทธ์ และผู้ที่เชี่ยวชาญในการสื่อสารที่ไม่ใช้คำพูด จะสามารถตรวจจับบรรยากาศต่างๆที่สามารถรับรู้ถึงความตึงเครียด (Tension) ความสนใจ (Interest) ความเห็นด้วย (Agreement) และการต่อต้านได้ (Resistance) โดยไม่ต้องมีคำพูดใดๆ ทักษะนี้ไม่เพียงแต่เพิ่มประสิทธิภาพในการทำงานร่วมกับผู้อื่นเท่านั้น แต่ยังช่วยให้ตัดสินใจได้ดีขึ้นอีกด้วย
องค์ประกอบสำคัญของการสื่อสารแบบ Nonverbal
เมื่อเราพิจารณาถึงการสื่อสารที่ไม่ใช้คำพูด (Nonverbal Communication) อย่างลึกซึ้ง เราจะพบว่ามีมันองค์ประกอบหลักหลายประการ ที่ส่งผลต่อความเข้าใจและความรู้สึกในการสนทนาของเรา ดังนี้
1. การแสดงสีหน้า (Facial Expressions)
ใบหน้าเป็นส่วนที่แสดงออกมากที่สุดของร่างกาย การแสดงสีหน้ามักเกิดขึ้นโดยไม่ตั้งใจ และสามารถเผยให้เห็นอารมณ์ที่แท้จริงของบุคคลได้ แม้ว่าพวกเขาจะพยายามซ่อนมันไว้ขนาดไหนก็ตาม และเรามักจะสนใจกับการแสดงออกทางใบหน้าอย่างรวดเร็ว (Microexpressions) ซึ่งเป็นการแสดงสีหน้าที่เกิดขึ้นเพียงเสี้ยววินาที และแทบจะเป็นไปไม่ได้เลยที่จะเสแสร้ง การสังเกตเห็นแวบหนึ่งของความโกรธ ความสงสัย หรือความสุข สามารถเผยให้เห็นปฏิกิริยาที่แท้จริงของใครบางคนได้ เช่น
- หากเป็นในการประชุมทางธุรกิจ “การขมวดคิ้ว” อาจบ่งบอกถึงความสับสน ในขณะที่ “การเลิกคิ้ว” อาจส่งสัญญาณถึงความสงสัย โดยลองจินตนาการถึงสถานการณ์ในการประชุม ที่คุณกำลังนำเสนอแผนการตลาดใหม่อยู่ หากผู้เข้าร่วมประชุมคนหนึ่ง “ขมวดคิ้ว” ในขณะที่คุณอธิบายตัวเลขที่ซับซ้อน นั่นอาจเป็นสัญญาณว่าพวกเขากำลัง “พยายามทำความเข้าใจ” หรือรู้สึกว่า “ข้อมูลนั้นไม่ชัดเจน” ในทางกลับกัน หากมีคน “เลิกคิ้ว” เมื่อคุณเสนอแนวคิดที่ค่อนข้างแหวกแนว นั่นอาจหมายถึงพวกเขากำลัง “สงสัย” ในความเป็นไปได้ หรือ “ต้องการข้อมูลเพิ่มเติม” เพื่อประกอบการตัดสินใจ การสังเกตการแสดงสีหน้าเล็กน้อยเหล่านี้ จะช่วยให้คุณปรับวิธีการสื่อสารได้ทันที เช่น การอธิบายซ้ำด้วยวิธีที่ง่ายขึ้น หรือการให้เหตุผลเพิ่มเติมเพื่อคลายข้อสงสัย
- แม้ว่า “การยิ้ม” โดยทั่วไปจะสื่อถึง “ความสุข” หรือ “ความเป็นมิตร” แต่ความหมายและบริบทของ “การยิ้ม” อาจแตกต่างกันอย่างมากในแต่ละวัฒนธรรม ในวัฒนธรรมตะวันตก “การยิ้ม” มักถูกมองว่าเป็นสัญญาณของ “การเปิดเผย” และ “ความมั่นใจ” แต่ในบางวัฒนธรรมของเอเชีย เช่น ญี่ปุ่นหรือเกาหลี “การยิ้ม” อาจถูกใช้เพื่อแสดง “ความสุภาพ” “หลีกเลี่ยงการเผชิญหน้า” หรือแม้กระทั่ง “ซ่อนความรู้สึกไม่สบายใจ” “ความอับอาย” หรือ “ความเศร้า” ตัวอย่างเช่น หากคุณทำข้อผิดพลาดในการนำเสนองาน และเพื่อนร่วมงานชาวญี่ปุ่นยิ้มให้คุณ นั่นอาจไม่ได้หมายความว่าพวกเขาสนุกกับความผิดพลาดของคุณ แต่อาจเป็นการแสดง “ความเห็นใจแบบสุภาพ” หรือ “ความพยายามที่จะรักษาสถานการณ์ให้เป็นปกติ” การตระหนักถึงความแตกต่างทางวัฒนธรรมเหล่านี้ จะช่วยป้องกันการตีความผิดพลาดในการสื่อสารข้ามวัฒนธรรม
2. การสบตา (Eye Contact)
การสบตาเป็นองค์ประกอบที่ทรงพลังอย่างยิ่งของการสื่อสารที่ไม่ใช้คำพูด ที่สามารถถ่ายทอดความรู้สึกและเจตนาที่หลากหลาย และการตีความความหมายของการสบตานั้น ก็ขึ้นอยู่กับบริบททางวัฒนธรรม และสถานการณ์เฉพาะหน้า เช่น
- การสบตาสามารถสื่อถึงความมั่นใจ ความใส่ใจ ความซื่อสัตย์ หรือการครอบงำ
- ความมั่นใจ
เมื่อบุคคลสบตาโดยตรงและมั่นคง มักถูกมองว่าเป็นสัญญาณของความเชื่อมั่นในตนเอง และความรู้ในสิ่งที่พวกเขากำลังพูด เช่น ในการนำเสนอหรือการเจรจา การสบตาที่เหมาะสมสามารถเสริมสร้างความน่าเชื่อถือ และโน้มน้าวใจได้ - ความใส่ใจ
การสบตาขณะที่อีกฝ่ายกำลังพูดแสดงให้เห็นว่า คุณกำลังตั้งใจฟังและให้ความสำคัญกับสิ่งที่พวกเขากำลังพูด การรักษาสายตาในระดับที่เหมาะสม จะช่วยสร้างความรู้สึกของการมีส่วนร่วม และการเชื่อมต่อระหว่างคู่สนทนา - ความซื่อสัตย์
โดยทั่วไปการสบตาถูกมองว่า เป็นสัญญาณของความตรงไปตรงมาและความจริงใจ บุคคลที่หลีกเลี่ยงการสบตาอาจถูกมองว่า กำลังซ่อนบางสิ่งบางอย่างหรือรู้สึกไม่สบายใจที่จะเปิดเผยความจริง - การครอบงำ
ในบางสถานการณ์การจ้องมองที่นานเกินไปหรือไม่กะพริบตา อาจถูกตีความว่าเป็นการแสดงอำนาจ การข่มขู่ หรือความพยายามที่จะควบคุมอีกฝ่าย นี่อาจเกิดขึ้นในการเจรจาที่ตึงเครียดหรือในการเผชิญหน้า
- ความมั่นใจ
- ในวัฒนธรรมตะวันตกการสบตาที่มั่นคง ถือเป็นสัญญาณของความมั่นใจและการมีส่วนร่วม
ในหลายประเทศทางตะวันตก เช่น สหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจักร และเยอรมนี การรักษาสายตาในระดับที่เหมาะสมระหว่างการสนทนา ถือเป็นมารยาทที่ดีและแสดงถึงความเคารพ การหลบตาบ่อยๆอาจถูกมองว่าเป็นการขาดความสนใจ ความไม่ซื่อสัตย์ หรือแม้กระทั่งความไม่สุภาพ อย่างไรก็ตาม การจ้องมองที่นานเกินไปก็อาจทำให้รู้สึกไม่สบายใจ หรือถูกคุกคามได้เช่นกัน
- ในวัฒนธรรมที่มีลำดับชั้นสูงหรือมีบริบทสูง การสบตาเป็นเวลานานอาจถือว่าเป็นการไม่เคารพ
ในทางตรงกันข้ามในหลายวัฒนธรรมของเอเชีย (เช่น ญี่ปุ่น เกาหลี) แอฟริกา และละตินอเมริกา การสบตากับผู้ที่มีอาวุโสสูงกว่าหรือมีตำแหน่งที่สูงกว่าเป็นเวลานาน อาจถูกมองว่าเป็นการไม่เคารพ การท้าทาย หรือแม้กระทั่งการแสดงความก้าวร้าว ในวัฒนธรรมเหล่านี้ การลดระดับสายตาลงเล็กน้อย ถือเป็นการแสดงความเคารพและความสุภาพ
- การหลบตาหรือการไม่สบตา อาจบ่งบอกถึงความประหม่าหรือไม่ซื่อสัตย์ แต่ก็อาจบ่งบอกถึงความขี้อาย หรือความแตกต่างทางวัฒนธรรมได้เช่นกัน
- ความประหม่าหรือไม่ซื่อสัตย์
เมื่อบุคคลรู้สึกไม่สบายใจ กังวล หรือพยายามปกปิดบางสิ่ง พวกเขามักจะหลีกเลี่ยงการสบตาโดยไม่รู้ตัว นี่เป็นสัญญาณที่อาจบ่งบอกถึงความไม่มั่นใจหรือความไม่จริงใจ - ความขี้อาย
บุคคลที่ขี้อายโดยธรรมชาติอาจรู้สึกไม่สบายใจที่จะสบตาโดยตรง แม้ว่าพวกเขาจะไม่ได้มีเจตนาที่จะปิดบังอะไรก็ตาม การหลบตาในกรณีนี้เป็นเพียงลักษณะบุคลิกภาพ - ความแตกต่างทางวัฒนธรรม
การหลีกเลี่ยงการสบตาอาจเป็นบรรทัดฐานทางวัฒนธรรม ดังนั้น จึงไม่ควรด่วนสรุปว่าคนที่หลบตาไม่ซื่อสัตย์เสมอไป การทำความเข้าใจบริบททางวัฒนธรรม จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในการตีความสัญญาณนี้
- ความประหม่าหรือไม่ซื่อสัตย์
3. ท่าทางและการวางแนวร่างกาย (Posture and Body Orientation)
ท่าทางของร่างกายสามารถสื่อสารได้ว่า บุคคลนั้นรู้สึกสบายใจ เปิดใจ หรือมีอำนาจมากน้อยเพียงใด และยังส่งสัญญาณถึงอำนาจในความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลอีกด้วย ดังนี้
- ท่าทางเปิด – แขนไม่กอดอก ลำตัวหันเข้าหาผู้พูด (Open Posture)
เมื่อบุคคลมีท่าทางเปิด นั่นหมายความว่าพวกเขากำลังเปิดรับ ในสิ่งที่อีกฝ่ายกำลังพูดและรู้สึกสบายใจในการสนทนา การที่แขนไม่กอดอกแสดงให้เห็นว่าไม่มีกำแพงทางร่างกายหรือจิตใจ การหันลำตัวเข้าหาผู้พูดโดยตรง เป็นการแสดงความใส่ใจและให้ความสำคัญกับสิ่งที่กำลังถูกสื่อสาร ดังนั้น ท่าทางเปิดสามารถช่วยสร้างความไว้วางใจ และส่งเสริมการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ
- ท่าทางปิด – กอดอก หลังงอ (Closed Posture)
การกอดอกมักถูกตีความว่าเป็นการป้องกันตัวเอง การไม่เปิดใจ หรือความรู้สึกไม่สบายใจในสถานการณ์นั้นๆ การห่อไหล่หรือหลังงออาจบ่งบอกถึงความกังวล ความไม่มั่นใจ หรือแม้กระทั่งความรู้สึกด้อยกว่า หากเป็นในการประชุมหรือการเจรจา ท่าทางปิดอาจเป็นสัญญาณว่าบุคคลนั้นไม่เห็นด้วย มีข้อสงสัย หรือกำลังรู้สึกถูกคุกคาม
การโน้มตัวไปข้างหน้าเล็กน้อยขณะฟัง มักแสดงให้เห็นถึงความกระตือรือร้นและความสนใจในสิ่งที่กำลังพูด การกระทำนี้สื่อว่าคุณกำลังมีส่วนร่วมในการสนทนาและต้องการรับฟังมากขึ้น ในทางตรงกันข้าม การเอนตัวไปข้างหลังอาจถูกตีความว่าเป็นการไม่สนใจ ไม่ใส่ใจ หรือแม้กระทั่งความรู้สึกเหนือกว่าหรือต้องการแสดงอำนาจ
คนที่หันหน้าเข้าหากันอาจมีความรู้สึกใกล้ชิดหรือเป็นพันธมิตรกัน ในขณะที่คนที่หันหลังให้กันหรือเว้นระยะห่าง อาจมีความขัดแย้งหรือความไม่ลงรอยกัน การสังเกตทิศทางที่บุคคลหันหน้าและเท้าไป สามารถเผยให้เห็นว่าพวกเขากำลังให้ความสนใจกับใครมากที่สุด หรือใครที่พวกเขากำลังพยายามหลีกเลี่ยง นอกจากนี้ ความตึงเครียดที่ซ่อนอยู่อาจสังเกตได้จากท่าทางที่แข็งเกร็ง หรือไม่เป็นธรรมชาติของบางคนในกลุ่ม
4. ท่าทางประกอบ (Gestures)
ท่าทางต่างๆสามารถช่วยเสริมหรือขัดแย้งกับคำพูดที่เปล่งออกมาได้ การสังเกตท่าทางจึงเป็นสิ่งสำคัญ ในการทำความเข้าใจความหมายที่แท้จริงของการสื่อสาร ดังนี้
- Illustrators
การเคลื่อนไหวที่เสริมการสื่อสารด้วยคำพูด เช่น การเคลื่อนไหวของมือขณะพูดประเด็นต่างๆ ท่าทางประเภทนี้มักเกิดขึ้นพร้อมกับการพูด และมีจุดประสงค์เพื่อทำให้คำพูด มีความชัดเจนและน่าสนใจยิ่งขึ้น ตัวอย่างเช่น การใช้มือผายออกเมื่อพูดถึงภาพรวม การชี้ไปยังแผนภูมิเมื่ออธิบายข้อมูล หรือการทำนิ้วนับจำนวนเมื่อแจกแจงรายการ Illustrators ช่วยให้ผู้ฟังเห็นภาพและเข้าใจเนื้อหาได้ง่ายขึ้น และแสดงให้เห็นถึงความกระตือรือร้นของผู้พูด
- Emblems
ท่าทางที่มีความหมายเฉพาะเจาะจงในแต่ละวัฒนธรรม ซึ่งใช้แทนคำพูดได้ เช่น การยกนิ้วโป้งขึ้น Emblems เป็นท่าทางที่ได้รับการยอมรับ และเข้าใจความหมายโดยคนส่วนใหญ่ในวัฒนธรรมนั้นๆ ความหมายของ Emblems อาจแตกต่างกันอย่างมากในแต่ละวัฒนธรรม ตัวอย่างเช่น การยกนิ้วโป้งขึ้นในวัฒนธรรมตะวันตก ส่วนใหญ่มักหมายถึง “ดี” หรือ “ตกลง” แต่ในบางส่วนของตะวันออกกลางและละตินอเมริกา อาจมีความหมาย “เชิงลบ” หรือ “หยาบคาย” การใช้ Emblems อย่างไม่เหมาะสม อาจนำไปสู่ความเข้าใจผิดในการสื่อสารข้ามวัฒนธรรมได้
- Adaptors
การเคลื่อนไหวที่ไม่รู้ตัว เช่น การเคาะนิ้ว การสัมผัสใบหน้า ท่าทางเหล่านี้มักบ่งบอกถึงความเครียด ความประหม่า หรือความเบื่อหน่าย Adaptors เป็นท่าทางที่เกิดขึ้นโดยอัตโนมัติ และมักเกี่ยวข้องกับสภาวะทางอารมณ์ภายในของบุคคล การเคาะนิ้วหรือสั่นขาอาจเป็นสัญญาณ ของความกระวนกระวายหรือความอดทนต่ำ การสัมผัสใบหน้า ลูบผม หรือกัดเล็บ อาจบ่งบอกถึงความประหม่า ความกังวล หรือความไม่มั่นใจ ในขณะที่การเหม่อมองหรือเล่นกับสิ่งของ อาจเป็นสัญญาณของความเบื่อหน่าย หรือการขาดความสนใจในการสนทนา การสังเกต Adaptors สามารถให้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับความรู้สึกที่แท้จริงของผู้พูด แม้ว่าพวกเขาจะพยายามควบคุมการแสดงออกทางคำพูดก็ตาม
5. การใช้พื้นที่ (Proxemics)
ระยะห่างระหว่างผู้คนในการสื่อสาร สามารถส่งสัญญาณถึงความสัมพันธ์ ความรู้สึก และสถานะทางสังคมของเราได้ การเว้นระยะห่างที่พอดีช่วยให้คู่สนทนารู้สึกสบายใจและได้รับการเคารพ การรุกล้ำพื้นที่ส่วนตัวของผู้อื่น อาจถูกมองว่าเป็นการคุกคามหรือไม่สุภาพ ในขณะที่การเว้นระยะห่างมากเกินไป อาจถูกตีความว่าเป็นการไม่สนใจ ไม่เป็นมิตร หรือขาดความกระตือรือร้นในการสร้างความสัมพันธ์ เช่น
- ใกล้เกินไป (Too Close)
การยืนหรือนั่งใกล้ชิดกับคู่สนทนามากเกินไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริบททางธุรกิจที่ไม่คุ้นเคย อาจทำให้พวกเขารู้สึกอึดอัด ถูกกดดัน หรือถูกรุกล้ำพื้นที่ส่วนตัว ซึ่งอาจนำไปสู่ความรู้สึกไม่ไว้วางใจ หรือต้องการที่จะยุติการสนทนา - ไกลเกินไป (Too Far)
ในทางกลับกัน การเว้นระยะห่างจากคู่สนทนามากเกินไป อาจถูกมองว่าเป็นการไม่สนใจ ไม่เป็นมิตร เย็นชา หรือขาดความตั้งใจที่จะสร้างความสัมพันธ์ที่ดี ซึ่งอาจส่งผลเสียต่อการสร้างความร่วมมือ และการเจรจาต่อรอง
การใช้พื้นที่ในห้อง เช่น ใครนั่งตรงไหน ใครเคลื่อนที่เข้าหาใคร ก็สามารถบ่งบอกถึงลำดับชั้น อำนาจ หรือความร่วมมือได้ เช่น
- ลำดับชั้นและอำนาจ (Hierarchy & Dominance)
ในการประชุมหรือการเจรจา ตำแหน่งที่นั่งสามารถบ่งบอกถึงสถานะและอำนาจได้ ผู้ที่มีตำแหน่งสูงกว่ามักจะนั่งอยู่ที่หัวโต๊ะ หรือในตำแหน่งที่โดดเด่นกว่า การเคลื่อนที่เข้าหาผู้อื่นโดยไม่ได้รับเชิญ หรือการยืนในขณะที่ผู้อื่นนั่ง อาจเป็นการแสดงออกถึงอำนาจ หรือความพยายามที่จะควบคุมสถานการณ์ - ความร่วมมือ (Cooperation)
ในทางตรงกันข้าม การนั่งใกล้กัน การหันหน้าเข้าหากัน หรือการเคลื่อนที่ เข้าไปในพื้นที่ของอีกฝ่ายอย่างนุ่มนวล อาจบ่งบอกถึงความต้องการที่จะทำงานร่วมกัน สร้างความไว้วางใจ และสร้างความสัมพันธ์ที่ดี การจัดวางเฟอร์นิเจอร์ในสำนักงานหรือห้องประชุม ก็สามารถส่งเสริมหรือขัดขวางความร่วมมือได้เช่นกัน
นักจิตวิทยาที่ชื่อ Edward T. Hall ได้แบ่งระยะห่างระหว่างบุคคลออกเป็น 4 ประเภทหลัก ซึ่งมีความเหมาะสมกับบริบททางสังคมและวัฒนธรรมที่แตกต่างกัน ดังนี้
- ระยะใกล้ชิด (Intimate Distance): (0 – 45 ซม.) มักใช้กับคนใกล้ชิด เช่น คู่รัก ครอบครัว หรือเพื่อนสนิท การรุกล้ำระยะนี้กับคนที่ไม่คุ้นเคยอาจทำให้รู้สึกไม่สบายใจอย่างมาก
- ระยะส่วนตัว (Personal Distance): (45 ซม. – 1.2 เมตร) เป็นระยะที่ใช้ในการสนทนากับเพื่อนร่วมงาน เพื่อน หรือคนรู้จักทั่วไป เป็นระยะที่ยังคงความเป็นส่วนตัวไว้ได้บ้าง
- ระยะสังคม (Social Distance): (1.2 – 3.6 เมตร) มักใช้ในการสร้างปฏิสัมพันธ์ทางธุรกิจ การสนทนากลุ่มเล็ก หรือการพูดคุยกับคนที่ไม่คุ้นเคยมากนัก เป็นระยะที่แสดงถึงความเป็นทางการ และความเป็นมืออาชีพ
- ระยะสาธารณะ (Public Distance): (มากกว่า 3.6 เมตร) ใช้ในการกล่าวสุนทรพจน์ การบรรยาย หรือการสื่อสารกับกลุ่มคนจำนวนมาก เป็นระยะที่ผู้พูดต้องการรักษาระยะห่างจากผู้ฟัง
6. น้ำเสียง ระดับเสียง การหยุดชั่วขณะ (Paralinguistics)
วิธีการที่คุณพูดก็สำคัญอย่างยิ่ง ที่ครอบคลุมถึงลักษณะต่างๆของเสียงพูด (ที่ไม่ใช่ตัวคำพูดเอง) แต่มีผลอย่างมากต่อความหมายและการรับรู้ของผู้ฟัง เช่น
- น้ำเสียงที่เสริมสร้างความน่าเชื่อถือ (Confident Tone)
- น้ำเสียงที่มั่นใจ
น้ำเสียงที่หนักแน่น ชัดเจน และมีพลัง สามารถสื่อถึงความเชื่อมั่นในตนเอง ความรู้ และความเชี่ยวชาญ น้ำเสียงที่มั่นใจช่วยให้ผู้ฟังรู้สึกไว้วางใจ และเชื่อถือในสิ่งที่คุณกำลังพูด - จังหวะที่สม่ำเสมอ
การพูดด้วยจังหวะที่ไม่เร็วหรือช้าจนเกินไป ช่วยให้ผู้ฟังตามทันและเข้าใจเนื้อหาได้ง่าย จังหวะที่สม่ำเสมอยังแสดงถึงความควบคุม และความมั่นใจในสิ่งที่กำลังนำเสนอ - การหยุด
การเว้นจังหวะที่เหมาะสม สามารถใช้เพื่อเน้นย้ำประเด็นสำคัญ เปิดโอกาสให้ผู้ฟังได้ประมวลผลข้อมูล หรือสร้างความคาดหวัง การหยุดยังช่วยให้ผู้พูดมีเวลาคิดและรวบรวมสติ
- น้ำเสียงที่มั่นใจ
- น้ำเสียงที่แสดงความกังวลและน่าเบื่อ (Anxiety & Boring Tone)
- เร็วเกินไป
การพูดด้วยความเร็วที่มากเกินไป อาจทำให้ผู้ฟังรู้สึกว่าคุณประหม่า รีบร้อน หรือไม่มั่นใจในสิ่งที่กำลังพูด นอกจากนี้ยังทำให้ผู้ฟังจับใจความได้ยาก และอาจรู้สึกเหนื่อยล้าที่จะพยายามตามให้ทัน - ช้าเกินไป
การพูดด้วยจังหวะที่ช้าและยานคางมากเกินไป อาจทำให้ผู้ฟังรู้สึกเบื่อหน่าย ขาดความกระตือรือร้น หรือแม้กระทั่งหงุดหงิด เพราะรู้สึกว่าการสื่อสารไม่มีประสิทธิภาพและเสียเวลา
- เร็วเกินไป
โดยทั่วไปประโยคบอกเล่ามักจะลงท้ายด้วย ระดับเสียงที่ต่ำลงหรือคงที่ การขึ้นเสียงสูงเมื่อจบประโยคบอกเล่า (คล้ายกับการถามคำถาม) อาจทำให้ฟังดูไม่มั่นใจ ไม่แน่ใจ หรือต้องการการยืนยันจากผู้ฟัง ซึ่งอาจบั่นทอนความน่าเชื่อถือและอำนาจของคุณในฐานะผู้พูด ในทางตรงกันข้าม การลงเสียงต่ำเมื่อจบประโยคบอกเล่า จะสื่อถึงความมั่นใจและความหนักแน่น
ตัวอย่างเพิ่มเติมของน้ำเสียง
- ความกระตือรือร้น – น้ำเสียงที่สดใส มีชีวิตชีวา และมีการเปลี่ยนแปลงระดับเสียง สามารถถ่ายทอดความกระตือรือร้น และความสนใจในหัวข้อนั้นๆ
- ความเห็นอกเห็นใจ – น้ำเสียงที่นุ่มนวล อบอุ่น และแสดงความเข้าใจ สามารถสร้างความรู้สึกของการเชื่อมโยง และความเห็นอกเห็นใจ
- ความโกรธ – น้ำเสียงที่แข็งกระด้าง ดัง และอาจมีการเน้นเสียงที่รุนแรง สามารถบ่งบอกถึงความโกรธ หรือความไม่พอใจ
- ความเศร้า – น้ำเสียงที่แผ่วเบา แหบแห้ง และจังหวะที่ช้าลง อาจสื่อถึงความเศร้าหรือความเสียใจ
- ความประชดประชัน – การใช้โทนเสียงที่แตกต่างจากความหมายของคำพูด สามารถสร้างความหมายที่ตรงกันข้ามได้
7. รูปลักษณ์และการแต่งกาย (Appearance and Attire)
ความประทับใจแรกมีความสำคัญอย่างยิ่ง โดยเฉพาะในโลกของการทำธุรกิจ วิธีที่คุณแต่งกาย การดูแลตัวเอง และบุคลิกภาพของคุณ ถือเป็นการส่งข้อความอันทรงพลัง การเลือกเสื้อผ้าที่เหมาะสมกับสถานการณ์ทางธุรกิจต่างๆ แสดงให้เห็นว่าคุณเข้าใจและเคารพกฎเกณฑ์ รวมถึงวัฒนธรรมขององค์กรหรืออุตสาหกรรมนั้นๆ ตัวอย่างเช่น การแต่งกายสุภาพเรียบร้อยสำหรับการประชุมสำคัญกับลูกค้า หรือการแต่งกายที่เป็นทางการสำหรับการนำเสนอต่อผู้บริหาร แสดงให้เห็นถึงความเป็นมืออาชีพและความใส่ใจในรายละเอียด การแต่งกายที่ไม่เหมาะสมอาจส่งผลเสียต่อความน่าเชื่อถือ และความเคารพที่คุณจะได้รับ โดยมีรายละเอียด ดังนี้
- เครื่องประดับ (Accessories)
การเลือกเครื่องประดับที่เหมาะสม (ไม่มากหรือน้อยจนเกินไป) สามารถเสริมสร้างภาพลักษณ์ที่เป็นมืออาชีพได้ เครื่องประดับที่ดูดีและเข้ากับชุด สามารถเพิ่มความน่าสนใจและความมั่นใจ - สี (Colors)
สีของเสื้อผ้าสามารถสื่อถึงอารมณ์และความรู้สึกต่างๆได้ ตัวอย่างเช่น สีน้ำเงินมักถูกมองว่า เป็นสีของความน่าเชื่อถือและความมั่นคง ในขณะที่สีดำอาจสื่อถึงความสง่างาม และความเป็นทางการ การเลือกสีที่เหมาะสมกับบริบท และบุคลิกภาพของคุณจึงมีความสำคัญ - การดูแลตัวเอง (Grooming)
การดูแลตัวเองให้ดูดีอยู่เสมอ เช่น ผมที่จัดทรงเรียบร้อย ผิวพรรณสะอาดสะอ้าน เล็บที่ตัดแต่งอย่างดี และกลิ่นกายที่สะอาดสดชื่น ล้วนเป็นองค์ประกอบสำคัญของความเป็นมืออาชีพ สิ่งเหล่านี้แสดงให้เห็นว่าคุณใส่ใจในรายละเอียด และให้ความสำคัญกับภาพลักษณ์ของตนเอง
เมื่อคุณรู้สึกดีกับรูปลักษณ์ของตัวเอง ความมั่นใจของคุณก็จะเพิ่มขึ้นโดยอัตโนมัติ ความมั่นใจนี้จะส่งผลต่อวิธีการที่คุณ “พูด” “เดิน” และ “การสร้างปฏิสัมพันธ์” กับผู้อื่น นอกจากนี้ รูปลักษณ์ที่ดูดีและเป็นมืออาชีพ ยังสร้างความมั่นใจให้กับผู้คนรอบข้าง พวกเขาจะรู้สึกว่าคุณมีความน่าเชื่อถือ มีความสามารถ และให้ความสำคัญกับงานที่ทำ ซึ่งสามารถนำไปสู่ความสัมพันธ์ทางธุรกิจที่ดีขึ้น และความสำเร็จที่มากขึ้น
ศิลปะแห่งการ “อ่านสถานการณ์” (The Art of “Reading the Room”)
การอ่านสถานการณ์ หมายถึง การสังเกตและตีความอารมณ์ร่วม พลังงาน และพลวัตของกลุ่ม เป็นทักษะที่จำเป็นสำหรับผู้นำ ผู้บรรยาย และนักเจรจาต่อรอง โดยมีรายละเอียด ดังนี้
1. มองหาความสอดคล้องกันของ Nonverbal
เมื่อสมาชิกในกลุ่มแสดงสัญญาณแบบ Nonverbal ที่สอดคล้องกัน เช่น ทุกคนพยักหน้าเมื่อคุณเสนอไอเดีย หรือหลายคนนั่งในท่าทางที่คล้ายกัน (Mirroring) และโน้มตัวมาข้างหน้าขณะที่คุณพูด นับเป็นสัญญาณที่ดีว่าพวกเขากำลังเห็นด้วย สนใจ และมีส่วนร่วม กับสิ่งที่คุณกำลังนำเสนอ
2. สังเกตความขัดแย้ง
หากคุณเห็นใครบางคนพยักหน้า แต่ในขณะเดียวกันก็ขมวดคิ้ว หรือยิ้มแต่กอดอกแน่น นี่อาจเป็นสัญญาณว่าพวกเขากำลังมีความรู้สึกขัดแย้งภายใน โดยอาจจะเห็นด้วยในระดับหนึ่ง แต่ก็ยังมีข้อสงสัยหรือไม่สบายใจบางอย่าง การสังเกตสัญญาณที่ขัดแย้งกันนี้จะช่วยให้คุณตระหนักว่า อาจมีประเด็นที่ยังไม่ได้ถูกพูดถึง และควรได้รับการสำรวจเพิ่มเติม3.
3. ระบุผู้มีอิทธิพล
ในทุกกลุ่มมักจะมีบุคคลบางคนที่คนอื่นๆ ให้ความสนใจและรอฟังความคิดเห็น ก่อนที่จะแสดงท่าทีของตนเอง การสังเกตภาษากายของผู้มีอิทธิพลเหล่านี้มีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะหากพวกเขามีท่าทีเชิงบวก กลุ่มก็มักจะมีแนวโน้มที่จะคล้อยตาม แต่ถ้าพวกเขามีการสงวนท่าที หรือแสดงความไม่เห็นด้วย ก็อาจส่งผลต่อความคิดเห็นของคนอื่นๆในกลุ่มได้ การทำความเข้าใจว่าใครคือผู้มีอิทธิพลจะช่วยให้คุณ ปรับกลยุทธ์การสื่อสารให้เหมาะสมได้
4. สังเกตการเปลี่ยนแปลงของพลังงาน
ระหว่างการประชุมหรือการนำเสนองาน หากคุณสังเกตเห็นว่าผู้คนเริ่มหาว มองนาฬิกา เช็คโทรศัพท์ หรือนั่งหลังตรง แสดงท่าทางเบื่อหน่าย นี่อาจเป็นสัญญาณว่าพวกเขาเริ่มหมดความสนใจ เหนื่อยล้า หรือรู้สึกว่าเนื้อหาไม่เกี่ยวข้อง การตระหนักถึงการเปลี่ยนแปลงของพลังงานในห้อง จะช่วยให้คุณรู้ว่าควรจะปรับเปลี่ยนวิธีการนำเสนอ เปลี่ยนหัวข้อ หรืออาจจะถึงเวลาพักเบรก เพื่อรักษาความสนใจและการมีส่วนร่วมของกลุ่ม
การเชี่ยวชาญด้านการสื่อสารเป็นเรื่องของการตระหนักรู้ ที่ไม่ใช่แค่การพูดเก่งหรือเรียบลำดับเรื่องราวได้ดี แต่หากคุณสามารถอ่านสถานการณ์ได้อย่างแม่นยำ จากภาษากายที่แสดงออกมาจากตัวของผู้ฟัง รวมถึงการพัฒนาบุคลิกภาพของตัวผู้พูดเอง จะทำให้คุณไม่เพียงแต่สื่อสารได้ดีขึ้นเท่านั้น แต่ยังแสดงให้เห็นถึงความเห็นอกเห็นใจ ความมั่นใจ และเป็นมืออาชีพมากยิ่งขึ้นนั่นเอง
