กระบวนการคิดและการการตัดสินใจถือว่าสำคัญมากในการทำงานรวมถึงการใช้ชีวิตประจำวัน ซึ่งจำเป็นต้องมีการนำข้อมูลและมุมมองหลายๆด้านเข้ามาร่วมคิดและพิจารณา เพื่อให้การตัดสินใจไม่ว่าจะเป็นเรื่องใดๆก็ตามนั้นมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ซึ่งนับเป็นการเพิ่มทักษะและกระบวนการให้กับความคิดของคุณ และหนึ่งในทฤษฎีที่จะช่วยเสริมทักษะกระบวนการคิดให้ดียิ่งขึ้น ก็คือ ทฤษฎีหมวก 6 ใบ หรือ Six Thinking Hats นั่นเอง ในบทความนี้เราจะมาทำความรู้จักกับทฤษฎีนี้กันครับว่า มันจะช่วยให้คุณมีวิธีการและกระบวนการคิดที่ดีขึ้นได้อย่างไร
ทฤษฎีหมวก 6 ใบ (Six Thinking Hats)
ทฤษฎีหมวก 6 ใบ (Six Thinking Hats) เกิดจาก ดร. เอ็ดเวิร์ด เดอ โบ โน (Dr. Edward de Bono) ศาสตราจารย์ด้านการคิดชาวอิตาลี ที่ได้ทำการศึกษาวิธีคิดเพื่อให้มนุษย์มีมุมมองรอบด้านทำให้คิดได้อย่างสร้างสรรค์ มีประสิทธิภาพและครอบคลุมในแง่มุมต่างๆมากยิ่งขึ้น กระบวนการคิดตามทฤษฎีหมวก 6 ใบ (Six Thinking Hats) จะช่วยให้คุณสามารถคิดและแสดงออกได้อย่างอิสระรวมถึงยังลดความขัดแย้งได้ โดยกระบวนการก็คือผู้ใช้ความคิดต้องสมมุติว่าตัวเองกำลังสวมหมวกทีละใบ ซึ่งหมวกแต่ละใบก็จะเป็นตัวแทนของชุดความคิดและมุมมองที่แตกต่างกัน ประกอบไปด้วย
หมวกสีเหลือง (Yellow Hat)
ถือเป็นตัวแทนของการมองโลกในแง่ดีมองโลกเชิงบวก โดยมักจะมองถึงโอกาสและการทำให้เกิดประโยชน์ในเรื่องต่างๆ ผู้ใดก็ตามที่สวมหมวกใบนี้ห้ามละทิ้งความหวัง ด้วยการพยายามหาข้อมูลในแง่ดีมาสนับสนุนที่เป็นจุดเด่นที่นำมาพัฒนาต่อได้
หมวกสีเขียว (Green Hat)
ถือเป็นตัวแทนของความคิดสร้างสรรค์ โดยการปล่อยให้ผู้คิดมีอิสระในการสร้างไอเดียต่างๆ มาสู่การเปลี่ยนแปลงสิ่งต่างๆให้ดีขึ้น
หมวกสีแดง (Red Hat)
ถือเป็นตัวแทนเชิงอารมณ์ การแสดงออกทางอารมณ์ตามความรู้สึก สัญชาตญาณ รวมถึงลางสังหรณ์ ผู้ที่สวมหมวกใบนี้สามารถแสดงความรู้สึกได้โดยไม่ต้องคำนึงถึงเรื่องของเหตุผลใดๆ
หมวกสีขาว (White Hat)
ถือเป็นตัวแทนของเหตุและผลรวมถึงความเป็นกลางที่ต้องมีข้อมูลมาสนับสนุน ผู้สวมหมวกใบนี้จะต้องตัดความรู้สึกทางอารมณ์ทิ้งไป คิดแบบมีหลักการ มีการวิเคราะห์ประเด็นต่างๆอย่างมีเหตุผล
หมวกสีดำ (Black Hat)
ถือเป็นตัวแทนของความคิดเชิงลบ การเผชิญกับสถานการณ์ที่เลวร้าย การเจอกับอุปสรรค หรือข้อจำกัดต่างๆ ผู้ที่สวมหมวกใบนี้ต้องจินตนาการถึงผลลัพธ์เชิงลบที่อาจเกิดขึ้น แล้วก็ดูว่าอะไรที่อาจไม่ได้ผล เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดความเสียหายในด้านต่างๆ
หมวกสีน้ำเงิน (Blue Hat)
ถือเป็นตัวแทนของการควบคุมและการบริหารเพื่อให้เกิดความคิดและข้อสรุป ทุกอย่างที่คิดต้องมีระบบมีขั้นตอนมีข้อสรุปที่ชัดเจน หมวกสีน้ำเงินจึงเหมาะกับบทบาทของคนที่เป็นหัวหน้าที่จะทำให้ทุกกระบวนการนั้นบรรลุเป้าหมาย
ตัวอย่างการใช้ Six Thinking Hats
สถานการณ์
คุณกำลังจะประชุมนำเสนอผลิตภัณฑ์ตัวใหม่เพื่อมาช่วยยอดขายที่ตกลงไป ด้วยการนำ Six Thinking Hats มาใช้ในกระบวนการคิดและตัดสินใจเพื่อหาทางออกที่ดีที่สุด
- เมื่อคุณสวมหมวกสีเหลือง (Yellow Hat) คุณกำลังคิดว่าตลาดมีโอกาสเติบโตค่อนข้างมาก และผลิตภัณฑ์ตัวใหม่ก็สามารถตอบสนองความต้องการได้ดีกว่าตัวเดิม ซึ่งนั่นหมายถึงโอกาสในการสร้างรายได้และทำกำไร
- คุณได้เปลี่ยนมาสวมหมวกสีดำ (Black Hat) โดยคิดเชิงลบสุดขั้วว่า จะเกิดอะไรขึ้นหากมีผลิตภัณฑ์ของคู่แข่งออกมาชนกับเราโดยตรง ทำให้โอกาสการขายยากมากขึ้น และหากผลิตภัณฑ์ของเราไม่มีคุณค่ามากเพียงพอสำหรับคนซื้อ จะเกิดอะไรขึ้นบ้าง
- ส่วนคนที่สวมหมวกสีขาว (White Hat) ได้ชี้ให้เห็นถึงข้อมูลสำคัญเกี่ยวกับภาพรวมตลาด และยังแสดงให้เห็นว่ายังมีความต้องการในตลาดที่ยังไม่ได้รับการเติมเต็ม นอกจากนั้นยังเสนอข้อเท็จจริงที่ว่าผลิตภัณฑ์ตัวเดิมอยู่ในช่วงขาลงอย่างต่อเนื่อง ยังไงก็ต้องหาผลิตภัณฑ์ใหม่ๆมาช่วยกระตุ้นยอดขาย
- คุณกลับมาสวมหมวกสีเหลือง (Yellow Hat) อีกครั้ง และคุณเห็นความต้องการที่ยังไม่ได้เติมเต็มจากข้อมูลสนับสนุนดังกล่าว และเมื่อพิจารณาถึงข้อเสียที่อาจเป็นไปได้ ก็เลยมีการตั้งคำถามขึ้นมาอีกครั้งว่า “เราจะแน่ใจได้อย่างไรว่าผลิตภัณฑ์ตัวใหม่ของเราจะมีคุณค่าเพียงพอ”
- คุณสวมหมวกสีเขียว (Green Hat) และได้สร้างสรรค์ไอเดียใหม่ๆที่จะสร้างผลิตภัณฑ์ต้นแบบ เพื่อนำมาลองทดสอบกับกลุ่มเป้าหมายว่ามันมีคุณค่ามากเพียงพอหรือไม่
- การประชุมดำเนินไปค่อนข้างนานผู้จัดการประชุมเลยสวมหมวกสีน้ำเงิน (Blue Hat) และสรุปผลว่าควรเลื่อนการตัดสินใจในการผลิตผลิตภัณฑ์ตัวใหม่ไปก่อน และให้ลองผลิตตัวผลิตภัณฑ์ต้นแบบเพื่อนำไปทดสอบตลาดดูก่อน หากผลลัพธ์ออกมาดีค่อยดำเนินการในขั้นต่อไป
- ผู้เข้าร่วมระชุมทุกคนสวมหมวกสีแดง (Red Hat) เพื่อตรวจสอบดูว่าทุกๆคนนั้นรู้สึกไปในทิศทางเดียวกันกับแผนดังกล่าวหรือไม่ ทุกคนยอมรับว่าเป็นการตัดสินใจที่มีเดิมพันสูงที่จะทำผลิตภัณฑ์ออกมาใหม่ แต่หากสามารถลดความเสี่ยงด้วยการทำตัวต้นแบบมาทดลองตลาดก่อน จะช่วยให้พวกเขาลดความกังวลลงได้
Six Thinking Hats จะทำให้คุณได้คิดและวางแผนการทำงานได้อย่างรอบคอบ ครอบคลุมประเด็นต่างๆ รวมถึงการวิเคราะห์สิ่งต่างๆจากข้อมูลที่มีและการใช้อารมณ์ความรู้สึก การสวมบทบาทความคิดที่หลากหลาย ที่ทำให้ทุกๆคนได้แบ่งปันมุมมองที่ตัวเองมี เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพในการทำงานด้านต่างๆนั่นเองครับ
