ในชีวิตการทำงานนอกเหนือจากทักษะการทำงานทั้ง Hard Skill และ Soft Skill ที่จำเป็นต้องมีแล้ว ยังมีอีกหนึ่งสิ่งที่เรียกได้ว่ามีความจำเป็นมากสำหรับชีวิตการทำงานในยุคปัจจุบัน นั่นก็คือ Critical Thinking การคิดเชิงวิพากษ์ หรือการคิดอย่างมีวิจารณญาณ
Critical Thinking คือ ความสามารถในการคิดแบบมีเหตุมีผลหรือที่เราเรียกว่ามีวิจารณญาณในการคิดเรื่องต่างๆได้เป็นอย่างดี ซึ่งเป็นความเข้าใจในเหตุและผลที่สามารถเชื่อมโยงเข้ากับความคิดในเรื่องต่างๆ ฉะนั้นนักคิดเชิงวิพากษ์จะสามารถวาดภาพและเชื่อมโยงเรื่องราวและข้อมูลต่างๆอย่างมีเหตุมีผล และสามารถเลือกประเมินข้อมูลที่มีประโยชน์ ตัดสิ่งที่ไร้ประโยชน์ออกจากกระบวนการความคิด เพื่อแก้ปัญหาหรือแก้ไขสถานการณ์ต่างๆโดย Critical Thinking นั้นมีมาตั้งแต่สมัยโบราณเลยทีเดียว
คนที่มี Critical Thinking สามารถทำอะไรได้บ้าง
- สามารถเข้าใจความเชื่อมโยงระหว่างความคิดต่างๆ
- สามารถกำหนดความสำคัญ และความเกี่ยวข้องในเหตุผลและความคิด
- รับรู้และสร้างหรือประเมินเหตุผลต่างๆได้
- สามารถระบุความไม่สอดคล้องและข้อผิดพลาดในการใช้เหตุและผล
- แก้ไขปัญหาอย่างสอดคล้องและเป็นระบบ
- สามารถอธิบายถึงความเป็นเหตุเป็นผลจากสมมติฐานของตัวเอง ความเชื่อ และคุณค่าต่างๆ
ทักษะที่ต้องการสำหรับ Critical Thinking
การเป็นนักคิดเชิงวิพากษ์นั้นจำเป็นต้องมีทักษะ เพื่อที่จะสามารถใช้วิจารณญาณในการคิดได้อย่างแม่นยำ ทั้งการสังเกต การวิเคราะห์ การตีความ การสะท้อนความคิด การประเมินผล การเปรียบเทียบ การอธิบาย การแก้ปัญหา และการตัดสินใจ ประกอบไปด้วย
- การคิดหัวข้อหรือประเด็นต่างๆในรูปแบบการตั้งจุดมุ่งหมาย และเป็นเหตุเป็นผล
- ทักษะในการระบุและแยกแยะประเด็นต่างๆ รวมถึงการเชื่อมโยงประเด็นต่างๆ
- การประเมินมุมมองต่างๆเพื่อวิเคราะห์ความถูกต้องของข้อมูล
- การจดจำในข้อด้อยหรือประเด็นเชิงลบต่างๆ เพื่อนำมาใช้ในข้อโต้แย้งได้
- ทักษะการตั้งข้อสังเกตถึงผลเชิงลบต่อสิ่งต่างๆที่อาจเกิดขึ้น
- ทักษะในการคิดโครงสร้างแบบเป็นเหตุเป็นผล เพื่อนำมาสนับสนุนข้อโต้แย้งต่างๆ
ตั้งคำถามแบบ Critical Thinking
บางครั้งเราพยายามที่จะฝึกฝนวิธีคิดแบบ Critical Thinking และเรามักจะสงสัยว่าการคิดแบบนี้มันใช่แนวทางการฝึกฝนที่ถูกต้องหรือไม่ ซึ่งการจะเข้าใจวิธีการนั้นต้องมีการฝึกฝนอยู่ตลอดเวลา ลองมาดูแนวทางการคิดและตั้งคำถามแบบ Critical Thinking กันครับ
- ใครเป็นคนพูด (Who)
คนพูดเป็นคนที่เรารู้จักหรือไม่ คนพูดเป็นคนที่มีความเหมาะสมหรืออยู่ในตำแหน่งที่น่าเชื่อถือมากน้อยแค่ไหน สิ่งที่พูดนั้นสำคัญมากน้อยแค่ไหน - พูดเรื่องอะไร (What)
สิ่งที่พูดนั้นเป็นข้อเท็จจริงหรือความคิดเห็น ข้อเท็จจริงนั้นมีครบถ้วนสมบูรณ์หรือไม่ - พูดที่ไหน (Where)
สิ่งที่พูดนั้นเป็นการพูดในที่ชุมชนหรือการพูดแบบส่วนตัว มีทางเลือกมากน้อยแค่ไหน - พูดเมื่อไหร่ (When)
สิ่งที่พูดเกิดก่อนหรือหลังเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น ช่วงเวลานั้นมีความสำคัญมากน้อยแค่ไหน - พูดเพื่ออะไร (Why)
คนพูดได้บอกเหตุผลในสิ่งที่พูดหรือการนำเสนอความคิดเห็นหรือไม่ คนพูดพยายามทำให้ตัวเองดูดีและคนอื่นๆดูแย่หรือไม่ - พูดอย่างไร (How)
คนพูดมีความสุข เศร้า หรือ โกรธในขณะที่พูดหรือไม่ คนพูดพูดตามที่เขียนหรือเข้าใจสิ่งที่พูดจริงๆ เราเข้าใจในสิ่งที่เค้าพูดหรือไม่
ตัวอย่าง Critical Thinking
- นางพยาบาลวิเคราะห์หาสาเหตุและสถานการณ์ว่าควรรักษาผู้ป่วยคนไหนตามลำดับอาการที่เกิดขึ้น
- ช่างซ่อมท่อประปาประเมินเพื่อเลือกวัสดุที่เหมาะสมที่สุดในการทำงาน
- ทนายความตรวจสอบหลักฐานและกำหนดกลยุทธ์เพื่อให้ชนะคดี
- ผู้จัดการวิเคราะห์ความคิดเห็นจากลูกค้า เพื่อนำข้อมูลมาปรับปรุงงานบริการลูกค้า
Critical Thinking ที่สำคัญ
การวิเคราะห์ (Analysis)
ส่วนหนึ่งของกระบวนการคิดเชิงวิพากษ์ หรือ Critical Thinking คือ ความสามารถในการตรวจสอบบางสิ่งบางอย่าง เช่น ปัญหา ชุดข้อมูล หรือเนื้อหา ใครที่มีทักษะในการวิเคราะห์จะสามารถตรวจสอบข้อมูล เข้าใจความหมายของข้อมูลเหล่านั้น และสามารถอธิบายให้คนอื่นๆฟังได้อย่างเหมาะสม โดยการวิเคราะห์นั้นประกอบไปด้วย
- การตั้งคำถามที่เป็นประโยชน์
- การวิเคราะห์ข้อมูล
- การค้นคว้าวิจัย การตีความหมาย
- การตัดสินใจ
- การตั้งคำถามด้วยการใช้หลักฐาน
- การจดจำรูปแบบ
- ความสงสัยใคร่รู้
การสื่อสาร (Communication)
เมื่อคุณสามารถคิดแบบ Critical Thinking ได้แล้วนั้นต่อไป ก็คือ การสื่อสารเพื่อแชร์ความคิดไปสู่กลุ่มพนักงานอย่างมีประสิทธิภาพ และคุณอาจมีโอกาสในการฝึกฝนการคิดแบบ Critical Thinking เป็นกลุ่มๆในชีวิตการทำงาน ซึ่งในกรณีนี้คุณจำเป็นต้องใช้ทักษะการสื่อสารอย่างมีประสิทธิภาพเพื่อแก้ไขปัญหาที่ซับซ้อน ประกอบไปด้วย
- การฟังแบบมีส่วนร่วม
- การประเมินผลการสื่อสาร
- ความร่วมมือ
- การอธิบาย
- การสื่อสารระหว่างบุคคล
- การนำเสนอผลงาน
- การทำงานเป็นทีม
- การสื่อสารผ่านการพูด
- การสื่อสารผ่านการเขียน
ความคิดสร้างสรรค์ (Creativity)
การคิดแบบ Critical Thinking มักจะเกี่ยวข้องกับความคิดสร้างสรรค์และไอเดียใหม่ๆ โดยคุณอาจต้องระบุรูปแบบของข้อมูลที่คุณกำลังดูหรือหาวิธีแก้ปัญหาที่ไม่มีใครเคยนึกถึงมาก่อน ประกอบไปด้วย
- ความยืดหยุ่นตามสถานการณ์
- การกำหนดแนวความคิด
- ความสงสัยใคร่รู้
- จินตนาการ
- การเชื่อมโยงให้เป็นภาพ
- การคาดเดาสถานการณ์
- การอนุมาน
- การสังเคราะห์ข้อมูล
- การมีวิสัยทัศน์
การเปิดใจ (Open-Mindedness)
อีกหนึ่งทักษะสำคัญในการพิสูจน์ว่าสมมติฐานหรือการตัดสินใจนั้นถูกต้องหรือไม่ คือ การเปิดใจเพื่อวิเคราะห์ข้อมูลต่างๆที่ได้รับมา โดยตัดความลำเอียงใดๆก็ตามที่อาจเกิดขึ้นออกไป ประกอบไปด้วย
- ความหลากหลาย
- ความเป็นธรรม
- ความนอบน้อม
- ความครอบคลุมทุกๆด้าน
- การนึกถึงเป้าหมาย
- การสังเกตการณ์
- มุมมองด้านอื่นๆที่มีผลกระทบทั้งแง่บวกและลบ
การแก้ปัญหา (Problem Solving)
การแก้ปัญหาเป็นทักษะที่จำเป็นมากสำหรับการมีความคิดแบบ Critical Thinking ซึ่งเป็นทักษะที่เกี่ยวข้องกับการวิเคราะห์ปัญหาเพื่อหาวิธีการแก้ไขปัญหา และทำให้แผนที่วางไว้ประสบความสำเร็จ องค์กรหรือบริษัทไม่ได้เพียงต้องการแค่พนักงานที่สามารถวิเคราะห์ข้อมูลได้เพียงอย่างเดียว แต่ยังมองหาความสามารถในการนำข้อมูลเหล่านั้นมาวางแผนแก้ไขปัญหาต่างๆให้ได้ ประกอบไปด้วย
- การให้ความสำคัญ และใส่ใจกับรายละเอียด
- การค้นหาความจริง
- การตัดสินใจ
- การประเมินผล
- ความมีเหตุมีผล
- ความสามารถในการแยกแยะ
- ความคิดที่มีความทันสมัย ผสมผสานกับนวัตกรรม
ทักษะอื่นๆ
- การระดมสมอง
- ความสามารถในการปรับเปลี่ยน
- ความสามารถในการควบคุมอารมณ์
- ความสามารถในการเชื่อมโยงเหตุการณ์
- ความสามารถในการเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน
- ความสามารถในการวางแผนเชิงกลยุทธ์
- ความสามารถในการบริหารจัดการโครงการต่างๆ
- ความสามารถในการพัฒนา
- การสร้างความสัมพันธ์
- การวิเคราะห์สถานการณ์ต่างๆ
- การตรวจสอบหาข้อบกพร่อง
- การวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และอุปสรรค (SWOT)
- มีความรู้และความเชี่ยวชาญในธุรกิจ
- การบริการจัดการข้อมูลเชิงปริมาณ และเชิงคุณภาพ
- ความแม่นยำถูกต้อง
- ความสามารถในการสร้างตัวชี้วัดผลงาน
- การบริหารความเสี่ยง
- ความสามารถในการวิเคราะห์เชิงสถิติ
- ความสามารถในการเรียนรู้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ในการใช้หลักเหตุและผล ไปจนถึงข้อพิสูจน์ต่างๆ
- การเรียนรู้พฤติกรรมผู้บริโภค
ท้ายที่สุดแล้วทักษะในการคิดเชิงวิพากษ์ หรือ Critical Thinking ที่สำคัญที่สุดนั้น ก็คือ ความสามารถในการมองเห็นเหตุการณ์หรือคาดเดาสิ่งที่จะเกิดขึ้นล่วงหน้า เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดเหตุการณ์ต่างๆที่ส่งผลกระทบในการทำงาน ซึ่งจะทำให้ประสิทธิภาพในการทำงานเพิ่มขึ้นอีกหลายเท่าตัว และทั้งหมดก็เป็นวิธีการฝึกฝนตัวเองเพื่อการมีทักษะสำคัญในการทำงานยุคนี้
Cover Idea vector created by stories – www.freepik.com
Photos by freepik – www.freepik.com
